تاریخچه کشف قهوه

برای بسیاری از ما سؤال است که قهوه کی و کجا کشف شده است. متأسفانه باید بگوییم اسناد معتبری وجود ندارند که داستان کشف قهوه را به درستی بیان کنند و داستان هایی که در مورد کشف قهوه گفته می شوند، می توانند صرفاً داستان باشند. امروزه، بر اساس اصول علمی دنیای مدرن، اگر بخواهیم چیزی را اثبات کنیم، نیاز به مدارک و اسناد معتبر داریم که برای تاریخچۀ کشف و مصرف قهوه اسناد معتبری وجود ندارند. قهوه توسط اعراب مسلمان به تجارت و محبوبیت جهانی رسید و در فرهنگ اعراب، ثبت وقایع تاریخی آنچنان اهمیتی نداشت.

در فرهنگ اعراب، وقایع تاریخی که زیاد به دین و فرهنگشان ربطی نداشت، ثبت نمی شد و قهوه هم از همان ابتدا به فرهنگ اعراب مربوط نبود. با این وجود اولین شواهد کشف قهوه به قرن 11 میلادی بر می گردد. به این صورت که مردمان اتیوبی و مناطق اطراف آن یعنی مناطق کوهستانی یمن، اتیوبی و جنوب شرقی سودان قهوه را به طریقی مصرف می کرده اند. بسیاری بر این باورند که آن ها قهوه را با روغن های  خود مخلوط می کرده اند تا از انرژی بخش قهوه بهره مند شوند.

گفتیم داستان های زیادی در مورد قهوه گفته می شود که مشهور ترین و شاید معتبر ترین این داستان ها، داستان چوپانی به نام کالدی است. بر طبق گفته ای که نمی توان آن را درست شمرد و برخی آن را افسانه می دانند، در قرن 11 چوپانی به نام کالدی (Kaldi) دید که بز هایش پس از خوردن میوۀ درختی رفتار های عجیبی نشان می دهند، به جنب و جوش می افتند و شب ها نمی خوابند. به دلیل خیال به خرافاتش که مبادا موجوداتی مانند شیاطین در وجود بز هایش نفوذ نکرده باشند، آن را با راهب بزرگ صومعۀ شهرشان در میان گذاشت و راهب هم دید که با خوردن میوۀ قهوه انرژی فراوانی می گیرد و شب ها خوابش نمی برد.  این چنین قهوه به صومعه های مناطق اتیوپی و اطراف آن راه پیدا کرد. اما کسانی که آن را به عنوان نوشیدنی استفاده می کردند، صوفیان یمنی بودند که در قرن 13 و 14 آن را به یمن بردند و در آنجا کشت کردند.

باز هم در تاریخ ورود قهوه به یمن و کشت آن شک وجود دارد، چرا که اسنادی برای اثبات آن وجود ندارد. عده ای هم ورود قهوه به یمن را از قرن 12 می دانند، اما طبق گفته ها در قرن 15 قهوه در دنیای اسلام همه گیر شد، درست زمانی که اروپاییان در حال کشف قاره ای جدید بودند، مسلمانان از دنیای قهوه با خبر بودند. طبق گفته ها زمانی که فردی صوفی از صومعه های اتیوپی دیدن کرد، به فواید انرژی زایی و کم کردن خواب پس از خوردن قهوه پی برد و آن را به نزد خودشان برد تا در مراسمات مذهبیشان استفاده شود.

مشخص نیست که چه کسی برای اولین بار دریافت اگر دانۀ قهوه حرارت ببیند و برشته شود طعم هایش آزاد می شود و نوشیدنش لذت بخش تر است. به احتمال قوی در قرون اولیۀ کشف قهوه، آن را خرد می کردند و با آب می جوشاندند و بعد ها ( حدود قرن 15 و 16) در ترکیۀ امروزی دریافتند که قهوه باید برشته شود. ( البته گفتیم که هیچ یقینی به دلیل کمبود اسناد وجود ندارد.) بعد از ورود قهوه به یمن و مصرف توسط صوفیان یمنی در قرن 15 به عربستان و حجاز رسید و در آن جا دسته ای از علما آن را حرام خواندند، چرا که خیال می کردند آن هم نوعی شراب است و موجب ضرر رساندن به بدن می شود.

از تمام جریانات تاریخی قهوه که بگذریم، قهوه عربیکا هر آنچه که هست، بومی منطقۀ اتیوپی است و از آنجا به دنیا راه یافته است. گونۀ روبوستا هم در سال 1897 به عنوان یک گونۀ جدای قهوه معرفی شد. روبوستا بومی مناطق آفریقای غربی و مرکزی است و از لیبریا تا تانزانیا و آنگولا را شامل می شود.

منابع :

1- Uncommon Grounds: The History of Coffee and How It Transformed Our World (book)

2- https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_coffee

3- https://www.uncommongrounds.com/general/the-legend-of-kaldi/

4- https://www.homegrounds.co/history-of-coffee/

هر گونه استفاده از این مطلب و تصاویر،  منوط به کسب اجازه از مؤلف آن می باشد.

به قلم احسان صرامی