گیاهان قهوه، دارای پتانسیل زیادی برای درآمد زایی و تجارت هستند. در مطالب قبل به یکی از آنها که چای گیلاس قهوه بود اشاره کردیم و در این مطلب، به بررسی چای (یا همان دمنوش) بدست آمده از برگ گیاهان قهوه می پردازیم. هدف ما از نوشتن چنین مطالبی، آشکار سازی و دستیابی به مسیر های تازه و درآمدزایی نو در صنعت قهوه است، البته چای برگ گیاه قهوه یک محصول جدید در اروپا و آمریکا است که پس از بازاریابی و تبلیغات بسیار در حال رشد است. بدیهی است که سالها طول بکشد تا به صورت تجاری و انبوه به بازار ایران راه یابد. این محصول، مانند میوه های قهوه نیست که در فصول خاص برداشت و انبار شوند و می توانند تجارت ثابت و پایداری را از گیاهان قهوه به وجود آورند.

برای شناخت کافی از از چای برگ قهوه تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

برگهای گیاه قهوه قرنهاست که توسط کشاورزان قهوه برای آماده سازی نوعی دمنوش خاص که به چای برگ قهوه (coffee leaf tea)  معروف است، مصرف می شوند. چای در اینجا به معنی دمنوش است و اصلاً به هیچ عنوان ربطی به گیاه چای (Camellia sinensis) ندارد. گرچه ممکن است طعم و رنگ این نوشیدنی مانند چای سبز باشد، اما باید در نظر داشت که گیاه چای از گیاه قهوه متفاوت است.

دمنوش حاصل از برگهای گیاه قهوه، طعمی شبیه به چای سبز دارد و برخی شرکت ها آن را مخلوط شده با چای سبز، زنجبیل، دارچین، لیمو خشک، هل و دیگر افزودنی ها به فروش می رسانند. میزان کافئین چای برگ قهوه، کمتر از چای معمولی است و اصلاً قابل مقایسه با میزان کافئین قهوه نیست، چرا که خیلی کمتر از قهوه کافئین دارد.

چای برگ قهوه قرنهاست که در اتیوپی، سوماترا، جامائیکا، هند، جاوه و سودان مصرف می‌شود. برگهای گیاه قهوه، به دلیل داشتن آنتی اکسیدان بسیار، می توانند علائم سرماخوردگی را درمان کنند یا تسکین دهند.

کوتی (kuti) نوعی نوشیدنی است که توسط مردم اتیوپی با استفاده از برگهای گیاه قهوه ( از گونۀ گیاهان عربیکا ) درست می شود و سابقۀ آن بنا بر اسنادی به قرن 16 میلادی بر می گردد. کوتی با جوشاندن برگهای قهوه در آب ( گاهی با اندکی نمک یا اندکی شکر) درست می شده است. جوشاندن برگ ها گاهی تا 30 دقیقه به طول می انجامد، چرا که معتقدند هر چه برگها بیشتر بپزند، نوشیدنی شیرین تر می شود.

در قرن نوزدهم مهاجران هلندی گیاهان قهوه را به مناطق کشاورزی تعیین شده در اندونزی منتقل کردند تا درآمد زایی ویژه ای برای خودشان در مستعمره یشان انجام دهند. آنها کارگران مزارع قهوه را که بومیان این کشور بودند را از مصرف میوه و دانه های قهوه منع کردند. اینجا بود که کارگران مزارع، دست به تولید نوشیدنی جدیدی زدند که از برگ گیاهان قهوه درست می شد. آنها نام این نوشیدنی را کاوا دائون    (kawa daun) گذاشتند. برای درست کردن آن، ابتدا برگهای گیاه قهوه را در آفتاب می خشکاندند تا از طعم تلخ و علفی آن کاسته شود.

سپس برگ ها حرارت می دادند و برشته می کردند. سپس آن را در آب جوش دم می کردند و اغلب در ظروف ساخته شده از پوسته نارگیل سرو می کردند. امروزه این نوشیدنی در اندونزی با شکر، شیر غلیظ و زنجبیل درست می شود و گاهی به آن بامبو اضافه می کنند.

در قرن نوزدهم بسیاری از تاجران اروپایی و آمریکایی تلاش کردند تا برگ گیاه قهوه را برای درست کردن چای، بازریابی و فروش کنند که به هیچ عنوان موفق عمل نکردند. چرا که اسم درستی برای آن انتخاب نکردند و قرار گرفتن اسم قهوه در کنار چای برگ قهوه باعث می شود تا افراد انتظار طعم و خواص قهوه از این نوع دمنوش داشته باشند، در حالی که هیچ گونه طعمی شبیه به قهوه در آن حس نمی شود، بلکه طعم آن شبیه به چای سبز است.

اگر به صورت تخصصی بخواهیم بگوییم، چای سبزی را تصور کنید که دارای بادی ابریشمی، گسی پایین و شیرینی بالا است. البته باز هم بستگی به این دارد که برگهای بدست آمده از چه نوع گیاه، چه منطقه ای و در چه فصلی باشند. برداشت برگهای جوان (در حجم زیاد) اگر چه می تواند به چای خوش طعم تر ختم شود، اما برای صنعت قهوه می تواند مضر واقع شود. چرا که برگها وظیفۀ فتوسنتز و باردهی گیاهان قهوه را بر عهده دارند و کمبود برگ می تواند به افت کیفیت و حجم میوه ها و دانه های قهوه منجر شود.

کشاورزان در فصول خاصی درختان قهوه را هرس می کنند و چیدن برگها و فروختن آنها در این زمان، درآمد زایی مفیدی برای کشاورزان قهوه محسوب می شود. برگها باید خشک شوند تا از خراب شدن آنها جلوگیری شود و وزن کمتری برای حمل و نقل داشته باشند.

برای تاجران، فروش مهمترین نکته است، به همین دلیل برای بازاریابی چای برگ گیاه قهوه (مانند چای سبز و قهوۀ سبز) بیشتر به نکاتی مانند خواص آن برای سلامتی اشاره می کنند. همچنین تولیدکنندگان برای خوش طعم کردن آن، پس از برشته کردن برگها، با افزودنی های طعمی مختلف، آن را در بسته بندی های مختلف مانند تی بگ (چای کیسه ای) عرضه می کنند.

برخی از خواصی که فروشندگان برگ گیاه قهوه بدان اشاره می کنند، به شرح زیر می باشند: (البته درستی یا نادرستی آنها را تأیید نمی کنیم، چرا که نیاز به تحقیقات زیادی دارند)

از منظر علمی تأیید شده است که برگهای گیاه قهوه با داشتن مقدار زیاد آنتی اکسیدان می توانند برای سلامتی مفید واقع شوند. همچین پلی فنولهای موجود در برگهای گیاه قهوه می توانند خواص شگفت انگیزی به همراه داشته باشند.

میزان کافئین کم این نوشیدنی برای کسانیکه به کافئین حساسیت دارند، آزار دهنده نیست. چای برگ قهوه از طریق ترکیبی به نام منگفرین یا همان مالوالیک اسید با متعادل کردن تولید نیتریک اسید در بدن، مزایای ضد التهابی قوی ایجاد می کند. منگفرین به طور عمده در عصارۀ انبه یافت می شود. این ترکیب، یک پلی فنول آنتی اکسیدان است که به وفور در برگ قهوه یافت می شود و می تواند در تنظیم فشار خون و عملکرد عروق و نورون های مغزی تأثیر مثبت داشته باشد.

شواهدی نشان داده است که ترکیبات برگ گیاه قهوه، می تواند بر جلوگیری از ابتلا به دیابت نوع دو و میزان کلسترول و انسولین خون اثر گذار باشد. همچنین تحقیقاتی در مورد ضد سرطان بودن آن صورت گرفته است، اما توسط جوامع معتبر علمی پذیرفته نشده اند و جای تحقیق و آزمایش بسیار دارند.

(پژوهش مرتبط با فواید چای برگ قهوه در مجلۀ Annals of Botany به چاپ رسیده است.)